De eerste
associatie die ik heb met Romain Gary heeft te maken met het pseudoniem dat hij
koos voor zijn roman La vie devant soi,
met in de hoofdrol de onvergetelijke Simone Signoret: Emile Ajar. Een groot en
ongrijpbaar auteur, die onder verschillende pseudoniemen schreef. Een in de
USSR geboren man, die werd opgevoed door een grootse moeder die boven alles van
Frankrijk hield én van haar zoon. Een groot schrijver moest hij worden, een
oorlogsheld én ambassadeur van dat land dat ze zo bewonderde: Frankrijk. Nogal
wat wensen voor een zoon die in Litouwen werd geboren en zo op het eerste
gezicht geen enkel toekomstperspectief had.
Op het Gare
du Nord kocht ik, wetende dat dit jaar het centenaire Romain Gary wordt
gevierd, een dun boekje – precies dun genoeg om het in één reis met de Thalys
Parijs-Amsterdam te kunnen lezen. Een hernieuwde kennismaking, en nu met een
oudere Gary, een paar maanden voordat hij, op 2 december 1980, een eind maakte
aan zijn leven. Het boekje bevat een uitgeschreven tekst van een interview dat
hij gaf aan Radio-Canada. Flabbergasting. Indrukwekkend. Wat een ironische
afstand, wat een fijngevoelige wijsheid, welk een humor. Een avonturier, een
doerak, een militair piloot, een jongen die coûte que coûte de wensen van zijn
moeder wil vervullen, die uiteindelijk, als hij haar eindelijk, aan het eind
van de oorlog kan bezoeken, constateert dat ze al drie jaar dood is. Al de
brieven die hij van haar ontving had ze lang voor haar dood aan een Poolse
vriendin gestuurd die ze braaf iedere week op de post deed.
Le sens de
ma vie heet het boekje – een aanrader, ook voor wie eigenlijk niet meer precies
weet wie dat nu was en wat hij heeft geschreven. Een boekje waarin je bijna op
iedere pagina een zin onderstreept, als bevatte het de ene na de andere
levenswijsheid à la Montaigne. Een uitgave ook die je doet verlangen dat enorme
oeuvre toch nog eens ter hand te nemen.
‘Je trouve
que c’est ce que j’ai fait de plus valable dans ma vie, c’est d’introduire dans
tous mes livres, dans tout ce que j’ai écrit, cette passion de la féminité soit
dans son incarnation charnelle et affective de la femme, soit dans son
incarnation philosophique de l’éloge et de la défense de la faiblesse, car les
droits de l’homme cen n’est pas autre chose que la défense du droit à la
faiblesse. Et si on me demande de dire quel a été le sens de ma vie, je
répondrai toujours (..) que cela a été la parole du Christ dans ce qu’elle a de
féminin, dans ce qu’elle constitue pour moi l’incarnation même de la féminité.’
Een
wonderbaarlijke conclusie voor een militair, diplomaat, Hollywoodganger,
journalist en schrijver die nooit op enig religieus verlangen te betrappen was
in zijn leven. Maar daardoor des te intrigerender.
Romain Gary,
Le sens de ma vie. Entretien. Gallimard. 101 blz. € 12,50
